Технология ымыны дамуы мен алыптасуына тарихи экскурсия

Туризм тарихы

Автор: Пользователь скрыл имя, 09 Мая 2013 в 21:48, курсовая работа

Краткое описание

Туризмнің терең тарихи тамыры бар. Алғашқы туристік ұйымдаспаған сапарлар шектеулі болды, олар негізінен сол кездегі қажеттіліктер және мүмкіндіктермен байланысты болған, нақтырақ айтқанда, қажылық жасау, емделу, сауда және білім алу. Сапар жасауға тек қоғамда жоғары орын алатын адамдардың ғана мүмкіндіктері болды. Сол кездегі туризмнің ерекшелігі элитарлылық пен өзінділік болған.

Оглавление

КІРІСПЕ. 3
І.ТУРИЗМ ТАРИХЫНЫҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАМАСЫ. 4
1.1Туризм тарихының нысаны мен пәні . 4
1.2Туризм тарихының мақсаттары мен міндеттері . 5
1.3Туризм тарихын зерттеудің тәсілдері . 5
1.4Туризм тарихы курсын кезеңдестіру және құру . 6
ІІ.ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ТАРИХЫНЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ . 8
2.1ХVІІІ ғасырдың соңына дейінгі туризм. Ежелгі туризм . 8
2.2Орта ғасырлар мен қайта өрлеу дәуірі кезеңіндегі туризм . 10
2.3XVII және XVIII ғасырлардағы туризм . 12
2.4ХІХ – ХХ ғасырлардағы – Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейінгі туризм. 13
2.5Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейінгі туризм. Қазіргі замандағы туризм . 16
III.ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ТАРИХЫ. 18
3.1 Қазақ КСР-да туризмнің даму тарихы және даму кезеңдері. 18
3.2 Әлемдік туризм дамуының кезеңдері. 23
3.3 Туризм тарихын географиялық тұрғыдан оқу. 28
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР. 32

Файлы: 1 файл

курсовая.doc

ТУРИЗМ ТАРИХЫНЫҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАМАСЫ. . 4

Туризм тарихының нысаны мен пәні . . 4

Туризм тарихының мақсаттары мен міндеттері . . 5

Туризм тарихын зерттеудің тәсілдері . . 5

Туризм тарихы курсын кезеңдестіру және құру . .6

ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ТАРИХЫНЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ . 8

ХVІІІ ғасырдың соңына дейінгі туризм. Ежелгі туризм . 8

Орта ғасырлар мен қайта өрлеу дәуірі кезеңіндегі туризм . 10

XVII және XVIII ғасырлардағы туризм . . 12

ХІХ – ХХ ғасырлардағы – Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейінгі туризм. . . . 13

Екінші Дүниежүзілік соғыстан кейінгі туризм. Қазіргі замандағы туризм . . . . 16

ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ТУРИЗМНІҢ ДАМУ ТАРИХЫ. 18

Қазақ КСР-да туризмнің даму тарихы және даму кезеңдері. 18

Әлемдік туризм дамуының кезеңдері. . 23

Туризм тарихын географиялық тұрғыдан оқу. . 28

ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР. . ..32

Адамзат пайда болғалы қанша уақыт болса, туризмнің пайда болу тарихына да сонша болды. Миллиондаған туристер, жас және егде адамдар, жалғыз және топпен, әртүрлі қабілеттегі және әртүрлі кәсіппен айналысатын өкілдер жаңа әсерлер іздеп әртүрлі жыл мезгілдерінде саяхаттайды.

Саяхат – бұл көне және сыйымдылығы кең ұғым. Дальдің В.И. сөздігі бойынша, саяхат бөтен жерлерге бару дегенді білдіреді. Адамзатқа бүкіл көп ғасырлық тарихында сауданы дамыту, жаңа жерлерді жаулап алу мен игеру, ресурстарды іздеу мен жаңа көлік жолдарын іздестіру мақсаттарында әлемді танып-білу және жаңалықтар ашуға ұмтылыс тән. Бізге тарихтан ұлы жаңа континенттер мен жерлерді ашқан саяхатшылардың есімдері жеткен, географиялық және басқа білімнің керемет жүйелерінің негіздері қалған.

«Халықаралық туризмнің тарихы» пәнін оқу қазіргі жағдайда әлем туризмі дамуының негізгі кезеңдері туралы білуге мүмкіндік береді.

Туризмнің терең тарихи тамыры бар. Алғашқы туристік ұйымдаспаған сапарлар шектеулі болды, олар негізінен сол кездегі қажеттіліктер және мүмкіндіктермен байланысты болған, нақтырақ айтқанда, қажылық жасау, емделу, сауда және білім алу. Сапар жасауға тек қоғамда жоғары орын алатын адамдардың ғана мүмкіндіктері болды. Сол кездегі туризмнің ерекшелігі элитарлылық пен өзінділік болған.

Туризм саласындағы әйгілі ағылшын мамандары туризмнің бастауын емделу мақсатындағы сапарлар қалаған деп есептейді. Және алғашқы туристік ұйымдар білімдік сипат алды. Шындығында да, бұл кезең «аристократтық» туризм деп аталатын туризмнің дамуымен сипатталады. Яғни шетелдік сапарлар халықтың ауқатты бөлігіне ғана қол жетімді болды.

Қазіргі кезде әлемдік туризм дамуының төрт негізгі тарихи кезеңдерін бөліп қарастырады. Бұлай бөлудің негізінде мынадай крит ерийлер жатады: әлеуметтік және экономикалық алғышрттар, туризмнің функциялары.

Жұмыстың мақсаты мен міндеттері: туризмнің пайда болуы мен дамуының негізгі кезеңдері қарастыру. Ежелгі заманда және ортағасырларда туризмнің пайда болуы тарихы сипаттау. ХVІІ-ХVІІІ ғғ. мен ХІХ-ХХ ғғ. туризмнің дамуы тарихы келтіру. Қазақстандағы туризмнің қалыптасуы мен даму кезеңдерімен танысу

Жұмыстың өзектілігі: Халықаралық туристік ұйымдарды, олардың қызметтерін, мақсаттарын және міндеттерін зерттеу;әлемдік экономикадағы мәнін, туризм ұғымы мен түсінігін анықтап, зерттеу;әлемдік туризмнің даму кезеңдерін зерттеу; дүние жүзінде туризмнің тарихи дамуын, туризм дамуының хронологиясын, туризм географиясының даму тарихын зерттеу; халықаралық туризмнің қазіргі жағдайы мен Қазақстан Республикасында туризмнің даму тұжырымдамаларын түсіну.

І. ТУРИЗМ ТАРИХЫНЫҢ НЕГІЗГІ СИПАТТАМАСЫ

1.1 Туризм тарихының нысаны мен пәні

Туризм тарихы деп жекелеген тұлғалар мен әлеуметтік топтардың өз еркімен әртүрлі жерлерге баруымен және олардың өмір сүру ырғағы мен қоршаған ортаның өзгеруімен байланысты болып келетін кеңістіктегі қозғалыс үрдістерінің жиынтығын айтуға болады.

Туризм тарихын қарастыру үшін оның оқып зерттеу нысаны мен пәніне, мақсаты мен міндеттеріне сипаттама беру қажет.

Туризм тарихының нысаны уақытша және кеңістіктік дамудағы туризм элементтерінің жиынтығы немесе тарихи-мәдени және тарихи-әлеуметтік құбылыс (немесе феномен) ретінде туризмнің пайда болуы мен қызмет етуі болып табылады. Бір нысанды әртүрлі ғылыми пәндер зерттеуі мүмкін. Олар зерттеу нысанына әртүрлі жағынан келеді, яғни оқып зерттеу пәні әртүрлі болып келеді.

Курстың пәні болып баратын жерлері мен өмір ырғақтарын өз еріктерімен уақытша өзгертетін, барған жерінің қоршаған ортасымен жеке байланыс орнататын жекелеген тұлғалар мен әлеуметтік топтардың қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін пайда болатын әлеуметтік-мәдени институттар формаларының даму заңдылықтарының шеңбері қарастырылады. Бұндай институттардың құрамына тұлғалар мен әлеуметтік топтардың қозғалыс құралдары мен жолдары, олардың жаңа жерлерге барған кездерінде қауіпсіздік қызығушылығын, тұрмыстық жағдайларын қамтамасыз ету құралдары, туризмге қатысты заңнамалар кіреді.

Тарихи дамудағы туризмнің жекелеген элементтерін әртүрлі пәннің өкілдері өздерінің көзқарастары бойынша зерттеуі мүмкін. Әлемнің елдері туралы ғылыми түсініктер мен білімдердің дамуын география тарихы оқып зерттейді. Ал теңіздер мен мұхиттарды және оларда жүзуді зерттеудің дамуын – теңізде жүзу тарихы, көлік құралдарының дамуы мен кеңістікте қозғалу үшін жануарларды пайдалануды – көлік тарихы, қатынастың құрлықтық жолдарының дамуын – жол ісінің тарихы зерттейді. Туризмді реттейтін заңдылықтардың дамуын құқық тарихы зерттесе, ал туристердің көргісі келетін тарихи және мәдени ескерткіштердің дамуын, олардың шоғырлану орындарын, табиғат нысандарын мұражайлық істің тарихы оқып зерттейді. Зерттеу мақсатындағы саяхаттардың тарихы географиялық білім тарихын оқып зерттеудің, нақты бір жекелеген жердің тарихи өткені туралы, оның табиғаты, экономикасы, тұрғындарының тұрмысын зерттеу пәні болып табылады.

Жолда алған әсерлерін, саяхаттардың, жергілікті салт-дәстүрлердің сипаттамасын, оқырманға аз белгілі елдер, жергілікті жерлер, халықтар туралы жаңа мағлұматтарды қамтитын саяхатшылардың жазбалары мен күнделіктерін әдебиет тарихы зерттейді. Бұл жазбалар сонымен бірге, туризм тарихы бойынша қайнар көз болып табылады. Бірақ та, әдебиет тарихында бұл жанрға болған саяхаттар суреттемесіне қарай жазылған және қосымша идеялық-көркем міндеттерге (қызық оқиғалы, утопиялық, философиялық) бағындырылған ойдан жазылған кезбе-саяхаттардың да тарихы жатады. Осы айтылғандардан көретініміз бұл пәндердің әрқайсысының туризм тарихын оқып зерттеу пәнінен айрықшаландыратын өзінің оқып зерттеу пәнінің бар екенін көреміз.

1.2 Туризм тарихының мақсаттары мен міндеттері

Біріншіден, бұл оқу курсының басты мақсаттары мен міндеттерін анықтау қажет.

Ең алдымен – бұл жекелеген тұлғалар мен әлеуметтік топтардың өз еркімен уақытша баратын орындарын ауыстыруының әлеуметтік, психологиялық және мәдени функцияларының дамуының жалпы суреттемесін қайта қалпына келтіру үшін туризм дамуының негізгі кезеңдерін зерттеу. Сонымен қатар, туризм тарихының қайнар көзін зерттеу болып табылады. Бұл мақсаттарға келесідей міндеттер бағындырылған:

• туризм дамуының алғышарттары мен жағдайларын ашып көрсету және оның кезеңдерін негіздеу;
• адамзаттың қоғамдық және мәдени дамуымен байланысты туризм дамуының негізгі кезеңдерінің мазмұнын ашу;
• әртүрлі уақыттарда әлемнің жекелеген аймақтарында туризм дамуының заңдылықтарын талдау;
• әртүрлі аймақтарда әртүрлі уақыттарда туризмге қандай әлеуметтік топтардың өкілдері қатысқанын анықтау;
• туризмді қамтамасыз ететін мекемелер мен заңдылықтардың қызметін зерттеу;
• әртүрлі тарихи кезеңдерде туризм тарихының көздерін зерттеудің ерекшеліктерін қарастыру;
• туризм тарихын ары қарай зерттеудің негіздерін қою, оның қарастырылған мәселелерін қорытындылау және білімнің осы саласында арық қарай зерттеуге талпыныс беру.

Курстың міндетінің бірі – студенттерге өткен уақыттағы туризм дамуының әртүрлі заңдылықтарын анықтаудағы туризм тарихын оқып зерттеуді жеңілдету, қазіргі кезде болып жатқан үрдістермен салыстыру, туризм дамуының ары қарай жолын анықтау.

1.3 Туризм тарихын зерттеудің тәсілдері

Туризм тарихын зерттеуде тарихи ғылымда қолданылатын дәстүрлік тәсілдер қолданылды. Олардың арасында тарихи-генетикалық, тарихи-салыстырмалы, тарихи-ретроспективті, тарихи-типологиялық және басқа да тәсілдерді айтуға болады.

Тарихи-генетикалық тәсіл оқып зерттелетін жағдайдың сапалы тұрақтылығының шегін белгілеумен болатын құбылыстардың қозғалысын және өзгерістерді көрсетуді біріктіреді. Ол дамуды талдауға бағытталған және ол жалпы және ерекше сипаттамаларды құрамына енгізуі тиіс, бірақ суреттеуге тартады, әзірленген логикасы мен ұғымдық аппараты болмайды. Оның әдістемесі белгісіз әрі айқынсыз.

Бұл тәсілді тарихи-салыстырмалы тәсілмен біріктіруге болады. Бұ тәсіл әртүрлі құбылыстардағы сипаттардың ұқсастықтарын ашады және қоғамның тарихи дамуының қайталанғыш және ішкі шартталған сипатының болатынына негізделеді.

Тарихи-ретроспективті тәсіл қайта құру тәсілі ретінде қарастырылады және қазіргіден өткенге, салдарынан себебіне бағытталған. Бұл тәсіл үрдістердің әртүрлі стадияларын түсінуге және зерттелетін оқиғаның мәніне тереңірек кіруге мүмкіндік береді.

Тарихи-типологиялық тәсіл қарастырылатын құбылыстар мен объектілерге тән жалпы белгілер негізінде объектілер мен құбылстар жиынтығын сапалы түрдегі белгілі бір топтарға жүйелі түрде бөлуді мақсат етеді.

Тарихи-жүйелік тәсіл әртүрлі деңгейдегі тарихи жүйелердің қызмет етуін тек қана себепті шартталған ғана емес, сонымен бірге функционалды байланысқан жекелеген оқиғалардың, фактілердің, құбылыстардың мен тарихи үрдістердің түрі ретінде қарастырады.

Тарихи-мәдени тәсіл жеке адам тұлғасының, оның ұмтылыстарымен, сенім-нанымдарымен, қызметімен бірге әлеуметтік-психологиялық зерттеуге назар аударады. Бұнда белгілі бір мақсаттарды көздеген атақты тұлғалардың да, қатардағы адамдардың да қызметін, олардың қоршаған әлемге қатынасын зерттейді. Бұл тәсіл тарихи үрдіске тартылған адамдардың биографиясын зерттеуді қамтиды. Тарихшы М.Блок былай деп айтқан: «нағыз тарихшы ертегідегі адам жегішке ұқсас. Қай жерде адамзаттың иісі шығатын болса, сол жерде оны олжа күтіп тұратынын білген.» Өткендегі туристердің биографиясын зерттеу туризм тенденцияларын талдауға мүмкіндік береді, бұл дамудың мүмкін болатын болашақтағы бағыттарын анықтауға мүмкіндік ашады.

1.4 Туризм тарихы курсын кезеңдестіру және құру

Туризм тарихы үрдісін ойластыруға және оны ғылыми жалпылаудың ішкі заңдылықтары мен мүмкіндіктерін анықтауды жеңілдетуге кезеңдестіру көмектеседі. Кезеңдестіру деп үрдістердің сапалы дамуына сәйкес тарихи уақытты бөлу айтылады. Бұл жалпы адамзаттың, қандай да бір аймақтың, елдің туризмінің қалыптасу және даму кезеңдерінің негізгі мазмұнының анықтамасы. Туризм тарихын кезеңдестіру үшін оның негізіне нелерді қарастыру қажет екенін шешіп алу қажет. Яғни, тарихи үрдісті жекелеген кезеңдерге бөлудің критерийін құру қажет.

Туризм қоғамдық, шаруашылық және кеңістіктік құбылыс ретінде ежелгі замандарға терең кең тамыр жайған мол дәстүрге ие. Туристік әдебиеттерде туризмнің дамуын кезеңдерге бөлу жайында көптеп айтылады. Әсіресе, В.Унцикер мен Дж.Мариотти секілді ғалымдардың ортақ еңбегінде.

Туризм тарихы бойынша кітаптарда келесідей кезеңдестірулер ұсынылады.

«Туризм тарихы» (Рим, 1958) атты Дж.Мариоттидің кітабында көнедегі туризм (Греция мен Рим), ортағасырдағы туризм, жаңа замандағы туризм (ХV-ХVІІІ ғғ.), ХІХ ғ. және қазіргі кездегі туризм қарастырылады.

Источник

Экскурсияның дайындық әдістемесі

Автор работы: Пользователь скрыл имя, 25 Апреля 2013 в 21:54, курсовая работа

Краткое описание

Курстық жұмыстың зерттеу нысаны. Бұл ғылыми бағыт экскурсия ісі тарихының дамуын, экскурсия дайындау мен өткізудің әдісін, экскурсияның педогогикалық және психологиялық негізін, экскурсия жұмысын ұйымдастырылуын оқытады. Табиғи экскурсия тақырыптық экскурсияға жатып, табиғатты жақсы көретіндер арасында өте талап етілетін әрі кең мәнге ие. Солардың арасында ең танымалы қиын рельефті аймақтарда, әсіресе экскурсиялық объект болып табылатын назар аударарлық тау қарғалары, сарқырамалар бар тау аймақтарында.Сонымен қатар саны азайып бара жатқан, мемлекеттің қорғауындағы жануарлар мен өсімдіктері бар табиғи парктер мен қорықтар арасындағы экскурсиялар да біршама сұранысқа ие. Мемлекеттік табиғи қорық қоры- қоршаған ортаның табиғи эталондар, реликтілері, ғылыми зерттеулерге, ағарту білім беру ісіне, туризмге және рекреацияға арналған объектілері ретінде экологиялық, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды, мемлекеттік қорғауға алынған аумақтарының жиынтығы.

Содержимое работы — 1 файл

Табиғи қорықтарда саяхат жасаудың методикалық әдісі.docx

Кіріспе

Зерттеу өзектілігі. Экскурсия- бұл сөз әрбіріміздің туристік жорықтарымыз, жаңа жерлермен танысуымыз, эмоционалды көңіл күйіміз жайлы ойлармен байланысты. Барлық өмірінде бірде бір экскурсияға қатыспаған адамды елестету қиын. Балабақшаларда кішкентай балаларды экскурсияға зообаққа жыртқыш аңдарды көруге, күздің түскен жапырақтарын гербарий жасау үшін жинауға апарады.Мектептерде оқушыларды музейлерге, кәсіпорындарға, қала бойынша экскурсия жасауға апарады.Үлкейген кезімізде біз өзімізге жаңалықты, аз танымал, қызықты жерлерді көруге экскурсия жасаймыз. Экскурсия өмір бойы бізбен жүреді. Экскурсия- туризмнің өзегі. Тек қиын спорттық жорықтар аң аулау мен балық аулау сияқты аз мамандандырылған турлардан басқасы. Қалған туризм түрлерін ұйымдастырғанда мәдени, археологиялық, ботаникалық, ғылыми, экологиялық, танымдық және басқа экскурсиялар жорық бағдарламаларына кіреді.

Курстық жұмыстың зерттеу нысаны. Бұл ғылыми бағыт экскурсия ісі тарихының дамуын, экскурсия дайындау мен өткізудің әдісін, экскурсияның педогогикалық және психологиялық негізін, экскурсия жұмысын ұйымдастырылуын оқытады. Табиғи экскурсия тақырыптық экскурсияға жатып, табиғатты жақсы көретіндер арасында өте талап етілетін әрі кең мәнге ие. Солардың арасында ең танымалы қиын рельефті аймақтарда, әсіресе экскурсиялық объект болып табылатын назар аударарлық тау қарғалары, сарқырамалар бар тау аймақтарында.Сонымен қатар саны азайып бара жатқан, мемлекеттің қорғауындағы жануарлар мен өсімдіктері бар табиғи парктер мен қорықтар арасындағы экскурсиялар да біршама сұранысқа ие. Мемлекеттік табиғи қорық қоры- қоршаған ортаның табиғи эталондар, реликтілері, ғылыми зерттеулерге, ағарту білім беру ісіне, туризмге және рекреацияға арналған объектілері ретінде экологиялық, ғылыми және мәдени жағынан ерекше құнды, мемлекеттік қорғауға алынған аумақтарының жиынтығы.

Зерттеудің мақсаты. Табиғи қорықтарда экологиялық экскурсия жүргізудің мақсаты- табиғи ландшафттылар эталонын мұндағы тіршілік ететін өсімдіктер мен жануарлар дүниесімен қоса сақтау, табиғат кешендерінің табиғи даму заңдылықтарымен экскурсанттарды таныстыру.

Зерттеудің құрылымы. «Табиғи қорықтарда саяхат жасаудың методикалық әдісі» атты курстық жұмысым 3 бөлімнен және 6 бөлімшеден тұрады. Бірінші бөлімде саяхат жасаудың методикалық әдістеріне тоқталып, екінші бөлімде қорықтарда саяхат жасау туралы ал үшінші бөлімінде жалпы қорықтарға шолу жасалынады.

I. Экскурсияның дайындық әдістемесі

1.1. Қорықтарда экскурсия жүргізу ісінің әдістемелік негіздері

Экскурсия дайындаудың мақсаты мен әдістемесінде арнайы шығармашылық топ керек. Оның құрамында 3-7 адам болады.Тақырыптың қиындығына байланысты тәуекел өзгерістер де болып отырады. Экскурсоводтар көбіне мекемелерде жұмыс істейді. Әсіресе, мұражайдың ғылыми қызметкерлері. Әдістеме (гректің метод сөзінен тараған) «бір нәрсеге баратын жол»- бұл зерттеу және тану жолының теориясын оқу деген мағына білдіреді. Кең мағынада жұмысты орынды өткізу, қандай да бір тапсырманы шешу, алға қойған мақсатқа жету тәсілінің жиынтығы. Қорықтарда экскурсия жүргізу әдісі бірнеше дербес, өзара бөліктерден тұрады:

Экскурсанттар үшін жаңа тапсырыс дайындалған ідістеме;

Қорықтарда экскурсия жүргізуге даярлық;

Қорықтарда экскурсия өткізудің әдістері;

Экскурсиядан кейін болатын жұм ыстың әдісі;

Қорықтарда экскурсия жүргізудің әдісі 2ге бөлінеді: көрсетілім және әңгімелеу. Әңгімелеу ерекшеліктері:

Әңгімелеу экскурсиялық топтың қозғалу жылдамдығына қарайды;

Әңгімелеу экскурсанттардың көз алдында тұрған оъектіге ғана жүргізіледі;

Әңгімелеуге қолданылатын ақпараттар « экскурсовод портфелінде» жинақталады;

Нақтылық;

Экскурсовод өзінің берген анықтамасын өзі дұрыс білу керек;

Экскурсияға негіз болатын нысандардың ерекшелігін, тарихи маңыздылығын айту арқылы экскурсанттарды қызықтыру;

Көрсетілімді ұсыну принциптері:

Экскурсанттардың қызығушылығы- өздерінің көздерімен көріп, қолдарымен ұстап, жәдігерлермен танысуға деген ынтасымен жеткізіледі.Дыбысты тарихи- мәдени ақпараттар арқылы да жеткізіледі. Қосымша графиктер, суреттер, кестелер береді.

1.2 Объектілерді көрсетудің мінездемесі

Экскурсиялардың өткізу әдістемесі бағытталған экскурсиялардың ұстауы жеңілірек, меңгеру экскурсанттарға көмектесу үшін. Әдістемелік қабылдаулар арқасында мыналар істеледі , көрсету екі топтарға бөлінеді — қабылдауына бөліседі және әңгіме қабылдаулары , бірақ әдістемелік қабылдаулардың күрделі таптастырулары тағы көбірек тәжірибе, қолданулар талап етеді : олардың тағайындауымен , уақыттардың және қолдану орынына және т .б.

Мақсат әдістемеліктердің дәрісхана білімдерінің хабарлау экскурсиялық әдісі ең жақсы әрекеттілігі қабылдаулардың — қамсыздандыруы . Әдістемелік қабылдаулар қаралған бола алады бірнеше аспект : үйлесімді тәсіл сияқты айқын әрекеттердің орындалулары , құрал сияқты объекті белсенді бақылауына енжар байқау айналулары экскурсанттармен ; негіз сияқты процестің ауызша хабар трансформациялары көрерменді ; негіз сияқты талдауды және экскурсияларға синтезді жәнет.б.

Барлық әдістемелік қабылдаулар , дұрыс қолдану қайсылардың экскурсовод кәсіпшілік шеберліктері негіздерден біреуіннің құрастырады , өз тағайындау келесі бейнемен бөлімшеленген болуға алу :

— экскурсия қабылдаулар — басқаруының ( көрсету және әңгіме );

— қабылдаулар , бағытталғандар шарттардың жасауына үшін экскурсия нәтижелі өткізулері .

Әдістемелік қабылдаулар подразделяются олардың тағайындауының тәуелділікте бірнеше тобының : экскурсовод аралық берік контактілер орнату әдістемелік қабылдаулар , мақсат экскурсоводқа қайсылардың — көмектесу және экскурсанттармен ; қабылдаулар , мақсат қайсылардың бақылайтын объектіге дәрісхана тұрақты назарының жету ; қабылдаулар , әңгімеге назар бекітуші , айқын сұрақтарға назар экскурсанттарда қоздыратындар ; қабылдаулар , экскурсиялық материал көрермен қабылдауы қамтамасыз етушілер .Саяхаттың функциялары:

-ақпараттық білім функциясы. Әрбір экскурсия жүргізу кезінде экскурсанттарға білім береді.

— Тәрбие функциясы. Экскурсия кезінде жүргізушінің эмоциялық компоненті арқасында экскурсияға патриоттық, эстетикалық, моральдық, еңбек және физикалық тәрбие элементтері беріледі.

— Ойын-сауық функциясы. Әрбір экскурсия ол бос уақытты өткізу, сондықтан экскурсия кезінде экскурсанттар демалу керек. Бұл 3 функция экскурсияның міндетті функциялары болып табылады.

Классификация кез келген заттың класс, тон және бөлімдерге бөлуін анықтайтын белгілер жиынтығы. Саяхаттау классификациясы оларды топқа топшаларға саяхатты жүргізудің түрлеріне бөліп қарастырады. Саяхаттау классификациясы жүргізушіге жұмысын ұқыпты ұйымдастыруға жағдай жасайды және жұмысын жеңілдетіп білімін көтереді. 20 ғ 70 ж саяхаттау классификациясы қабылданған бұл классификация қазіргі кезде де қолданылуда. Осыған сәйкес саяхат келесі белгілер бойынша бөлінеді:

• Мазмұны бойынша
• Қатысушының құрамы бойынша
• Өткізілетін орын бойынша
• Қозғалу тәсілі бойынша
• Уақыттың ұзақтылығы бойынша

Мазмұны бойынша саяхат- шолу жасау және тақырыптық саяхат болып өткізіледі. Тақырыптық саяхат өз ішінде келесі топтарға бөлінеді:

• Тарихи кезеңдер және тарихи өлкетану, археолоиялық және этнографиялық тақырыпта
• Әскери тарихи естелік орындары, қаһармандар өмірі және мемириолдық тарихи мұражайға саяхат
• Өнеркәсіптік ,экологиялық, техникалық. Олар өндіріс табыстарын атақты жұмысшының өмірбаянын көресетеді.
• Табиғаттану тобы географиялық, ботаникалық, зоологиялық шолу
• Өнертан тобы театр, музыкалық, галереялық, белгілі композиторлар туралы, көрмелерге шолу.
• Әдебиет тобы атақты жазушылар және ақындардың туған өлке немесе қызмет жасаған жерге мемлекеттік мұражайға шолу.
• Сәулеттік тобы атақты сәулетшінің құрылыстары, белгілі кезеңде ғимараттарды көрсету.

II. Қорықтарға саяхат

2.1 Ақсуым- арымдай, жабағалым- жанымдай. Ақсу-Жабағалы қорығында экскурсия жүргізу

Кең-байтақ Қазақ жерінде он қорық бар. Ақсу-Жабағылы, Алакөл, Алматы, Барсакелмес, Батыс Алтай, Қаратау, Қорғалжын, Марқакөл, Науырзым, Үстірт. Қайран Қазақстанымызда он ұлттық парк бар. Алтынемел, Баянауыл, Бурабай, Іле Алатауы, Қарқаралы, Қатонқарағай, Көкшетау, Шарын, Сайрам-Өгем, Көлсай көлдері. Бұларға қоса үш табиғи резерв (қор) құрылған. Олар Ертіс орманы, Семей орманы және Ырғыз-Торғай орманы деп аталады. Бір қарағанда, бұларыңыз аз емес се-кілді. Ал майталман мамандардың меңзеуіне мән берсек, қазақ жері үшін әлі де жеткіліксіз көрінеді. Көбейте түсу керек, деседі.

Кез-келген мемлекеттің ең басты ұлттық байлығының, дәулетінің, іргетасының бірі — оның табиғи қорлары, табиғат байлығы. Сондай мақтан тұтар байлығымыздың бірі — Ақсу-Жабағылы қорығы. Қоғамымыздың бір туар қайраткері Т.Рысқұловтың ұсынысымен 1927жылдары Ақсу-Жабағылы қорығы жарияланды. Бұл- Қазақстандағы ертеден келе жатқан қорық. Қорық Оңтүстік Қазақстан облысының Талас Алатауы мен Өгем жотасында 85,4мың га-дан астам жерді алып жатыр. Қорық төрт биіктік белдеуді қамтиды. 1500м биіктікке дейінгі төменгі белдеу өзіне тән өсімдіктері мен жануарлар дүниесі бар дала, 1500-2000 м- даланың шалғынды, бұталы ағаш өсімдіктер өседі. Ақсу-Жабағылы қорығы ЮНЕСКО жасаған дүниежүзілік қорықтар тізіміне енген. Бұл қорық Талас Алатауының Солтүстік-Батыс бөлігінің және оған көршілес Өгем жотасын алып жатыр. Оның негізгі аймағы Оңтүстік Қазақстан облысының Түлкібас, Төле би және Бәйдібек аудандары және Жамбыл облысы Жуалы ауданы жерінде орналасқан. Сонымен қатар, қорық құрамына екі палентологиялық бөлім кіреді. Бірі Қарабастауда жер көлемі 126 га., екіншісі — «Әулие», жер көлемі 100 га. Екеуі де Бәйдібек ауданында қорықтың негізгі аймағынан 120 шақырымдай қашықтықта орналасқан. Қорықтың қазіргі жер көлемі 85754 га. Оның ішінде: Түлкібас ауданында — 21255 га., Төле би ауданында — 53597 га, Бәйдібек ауданында — 231 га., Жамбыл облысы, Жуалы ауданында — 10682 га. Қорықтың орталығы Түлкібас темір жол станциясының шығысында, 18-20 шақырымдай жердегі Жабағылы ауылында. Қорықтағы ең ірі өзен — Ақсудың ұзындығы 120 шақырым, ені 10 метрге жетеді, тереңдігі жарты метр. Ақсу-Жабағылы қорығында аң мен құстың 550 түрі, өсімдіктің 200-ден астам түрі бар. Олардың көпшілігі Қызыл кітапқа енгізілген. Тау өңірінде бидайық, түрлі шөптер, боз жусан, беткейінде селдір арша орманы, субальпі және альпі шалғыны өседі. Шыңдарын мұздықтар мен көп жылдық қар жапқан. Өсімдіктер дүниесі әр алуан. Онда мүіктің 61, қынаның 58, жоғары сатыдағы өсімдіктердің 1400 (дәрі-дәрмектік өсімдіктерден: қылша, сасыр, иманжапырақ, түйежапырақ, сарыағаш, шәйқурай, талас қорғасыны; техникалық өсімдіктерден: арша, рауғаш, таран; жеміс-жидектерден: жабайы алма, шетен, шие, қарақат, бүлдірген; жемшөптік өсімдіктерден: жоңышқа, кекіребас, бедебас, түлкіқұйрық, көде; эндемик өсімдіктерден: талас қайыңы, ақшыл сары жоңышқа, майысқыш қия, қаратамыр, томағашөп, қандыгүл; реликті өсімдіктерден: Минквиц кендіршесі, жалған масақша, Қаратау сетені) түрі бар. Қорықтың жануарлар әлемі де өте бай: сүтқоректілердің 42 (арқар, таутеке, елік, марал, барыс, Тянь-Шань қоңыр аюы, борсық, сусар, т.б.); құстардың 238 (гималау ұлары, кекілік, сақалтай, бүркіт, қара құтан, бозторғай, сарытоғай, ителгі, шымшық, т.б.); бауырымен жорғалаушылардың 9 (алай жалаңкөзі, сары бауыр кесіртке, қалқантұмсықты қара шұбар жылан, сұржылан, т.б.), қосмекенділердің 2 (жасыл құрбақа және көлбақа) және өзендерінде балықтың 2 түрі тіршілік етеді. Омыртқасыз жәндіктердің де алуан түрлері бар. Қорықта ғылыми-зерттеу жұмыстары үзбей жүргізіледі. Ғалымдардың қорықтың табиғат байлықтары жөнінде 400-ден астам еңбектері жарияланды.

Ақсу-Жабағылы – елімізде ең бірінші құрылған қорық. Қазақ қорықтарының ең әуелгісі. Алаш ардақтыларының ақыл-парасатына, алыстан ойлап, тереңнен түйсіне білгеніне қайран қаласыз. Орталық Азиядағы, қала берді Қазақстандағы айрықша аймақ, бүкіл дүние жүзіндегі бірегей аумақ саналар Ақсу- Жабағылы қорығының құрылу қайнарының бастау көзінде Тұрар Рысқұлов тұрды. Жиырмасыншы жылдың шіліңгір шілдесінде Талас Алатауының тармақтарына Ташкент университетінен ғалымдар жіберіле бастады. “Музейлер мен ескілік ескерткіштерін, өнер және табиғат байлықтарын қорғау жөніндегі Түркістан комитеті” тарапынан 1922-1923 жылдары Түркістан өлкесінің ерекше ендіктері ретінде Тәңіртаудың таңғажайып тұсы жан-жақты зерттеле түсті. Жиырма бесінші жылғы ақпан айында Ақсу-Жабағылы қорығын құруды жедел түрде қолға алу туралы шешім шығарылды. Жиырма алтыншы жылдың шілдесіне дейін тынымсыз жұмыс жүргізілді. Көп ұзамай-ақ Қазақ АКСР басшылығы Ақсу-Жабағылы қорығын құру туралы қаулы қабылдады. Оны Мәскеудегі Михаил Иванович Калинин мен Тұрар Рысқұлов бекіткен.

Ақсу-Жабағылы қорығының тұңғыш директоры Орыс географиялық қоғамының толық мүшесі, табиғаттың шынайы жанашыры, аса білікті де білімді маман, ізгі ниетті ғалым Борис Петрович Тризна деген кісі еді. Алғашқыда 30545 гектар болған қорық аумағы осы Тризнаның табандылығы және тағы да Тұрардың қамқорлығы арқасында 1935-1937 жылдары 69826 гектарға дейін ұлғайтылды. Бал татыған Балдыберек және Балабалдыберек өзендерінің бойындағы, Майдантал тау қыраттарының беткейлеріндегі, Жабағылы өзенінің оң жақ қапталдарындағы аршалы алқаптардың бәрі дерлік сол кездерде қосылған. Өкінішке қарай, ерен энтузиаст, бұрынды-соңды замандардағы басшылардың ішіндегі ең мықтысы, аса абзалы болған Борис Петрович Тризнаның талқаны отыз жетінші жылы таусылды. Өткен жылы “Егемен Қазақстанда” сіздің тілшіңіздің “Сайрам-Өгем дегенде, Сайрам-Өгем…” деген дүниесі жарияланған. Алғаш Астанада, сонсоң Таразда ұшырасып қалғанымызда ше, Шерхан Мұртаза ағамыз оң жақ қасының ұшын жоғары көтере қарап: “А-а-ал, Ақсу-Жабағылыны қаш-шан жазасың?” – деген. Кейінірек Кенен тойында кездескенде үшінші мәрте: “Ақсу-Жабағылы қайда-а-а?” – деді. Сол жақ қасын шиырса, Шерағаң сұстылау ғой. “Шіркін-ай, Ақсу-Жабағылыны түсінде жиірек көріп жүр екен-ау”, деп түйгенбіз. Ішімізден. Содан бермен қарата қараша күз өтті. Оңтүстікте қары азырақ, көк мұздағы көбірек болған қысыңыз артта қалды. Жауын-шашыны мол көктеміңіздің ортасына жеткенбіз. Жаңбыр-жаңбырдың арасында Ақсу-Жабағылыға қарай жолға шыққанбыз. Сәуіріңіз тәуірлеу тұрпат танытса, қызғалдақ мұнда тоғызына таман гүлдейді. Иә-иә, тұп-тура тоғызыншы сәуіріңізде қызғалдақтың шанақтары қақ-қақ жарылар. Сепкілденген жапырақтарынан мөлдір моншақ мәнзелдес тұп-тұнық, тап-таза тамшылар сәулелене сырғанар. Қызғалдақты Тәңіртаудың қазақтары Ақсу-Жабағылының алқызылы деп те атаған. Атам заманыңызда. Қызғалдақ. Ай, айналайын қазағым-ай. Тіліңнен бал тамады ғой. Қызғалдақ деген сөзді қайталап айтыңызшы. Бір сәт үнсіз қалып, қайтадан қайталаңызшы. Ғажап емес пе?! Сіз Ақсудың алқызылы, Жабағылының қып-қызылы – қызғалдақты көрген шығарсыз? Білетін боларсыз? Сарғалдақты ше? Олар осында ғана осылай өседі. Араласып. Жарасып. Жайнап. Сіз осынау Ақсу-Жабағылыдай алтын аймағыңыз Қызғалдақ ханшайымның отаны екенін білесіз бе? Алқызылыңыздың алты түрі арыңыздай Ақсуыңыздың аңғарларында, жаныңыздай Жабағылыңыздың жоталарында жайнайтынынан хабардарсыз ба? Көргеніңіз бар ма? Тәңіртау мен Қаратаудың, Қазығұрттың қазақтары қадым заманнан бұл ғажайыпты қызғалдақ деген. Ал жұрттың көбі кәдімгідей-ақ “қызғалдақ” деп білетін жұқалтаң ғана, жеңілтектеу, желбір-желбең гүліңізді “итқызғалдақ” деп атаған. Рас, алыстан алаулап-алдап, албырап-арбап, адырлардың бәрін жауып кететін итқызғалдақтың да өзіндік орны бар. Бірақ, оны Қызғалдақ ханшайыммен шатастырудың жөні жоқ. Шын қызғалдақтың шанағы жалғыз ғана. Ал итқызғалдақтың бір түбінен бірталайы бытырлай күшіктеп, желіге желпіл қағады.

Источник